شیعه در احادیث نبوى

از طریق شیعه و اهل سنت روایاتى نقل شده است، که در آنها لفظ شیعه توسط پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم در مورد عده‏اى از صحابه به کار رفته است. چنانکه سیوطى از جابر بن عبد الله انصارى و ابن عباس و على علیه‏السلام روایت کرده که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم در تفسیر آیه: «ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریة‏» ، ⁽⁹⁾ اشاره به على علیه‏السلام کرد، و فرمود: او و شیعیانش روز قیامت رستگار خواهند بود. ⁽¹⁰⁾

نوبختى در فرق الشیعه گفته است:

«سلمان فارسى، ابو ذر غفارى، مقداد بن اسود و عمار بن یاسر نخستین کسانى بودند که به نام شیعه نامیده شدند» . ⁽¹¹⁾

ابو حاتم رازى نیز گفته است:

«لفظ شیعه در عهد رسول اکرم صلى الله علیه و اله و سلم لقب چهار نفر از صحابه بود و آنها عبارت بودند از: سلمان فارسى، ابو ذر غفارى، مقداد بن اسود کندى و عمار یاسر» . ⁽¹²⁾

ممکن است گفته شود: در زمان پیامبر اکرم مسلمانان به فرقه‏هایى تقسیم نشده بودند، تا عده‏اى به نام شیعه معروف گردند، بلکه همگى به نام مسلمان نامیده مى‏شدند. بدین جهت‏باید گفت اطلاق لفظ شیعه در کلمات پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم ناظر به زمان آینده است، چنانکه اصطلاح قدریه و مرجئه نیز که در کلمات آن حضرت به کار رفته، مربوط به آینده است، با این تفاوت که اسم شیعه دلالت‏بر مدح دارد، و اسم مرجئه و قدریه دلالت‏بر ذم و نکوهش.

ولى مى‏توان گفت اطلاق لفظ شیعه بر عده‏اى از مسلمانان در عصر پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم مستلزم این نیست که فرقه‏اى خاص در مقابل سایر مسلمانان در آن زمان پدید آمده باشد، بلکه مقصود این است که عده‏اى از صحابه پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم با توجه به موقعیت ممتاز على علیه‏السلام نزد پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم و برجستگى‏هایى که در او سراغ داشتند، به وى ارادت ورزیده و راى و فعل او را که در حقیقت تجلى راى و فعل رسول اکرم بود، الگو و سرمشق خود قرار داده بودند، چنانکه این امر در مورد برخى از شاگردان ممتاز یک استاد (در زمان حیات استاد) متداول و رایج است.